Met minder woorden meer zeggen
Thérésa Oost en Antoinette Gerichhausen
Even terug naar onze over mondelinge communicatie. Voor een goede communicatie, kwamen we tot de conclusie, hebben we handen en voeten nodig, moeten we ruiswoorden vermijden en aandacht hebben voor de context. Aandacht voor de context betekent dat we de context, de situatie, sfeer, achtergrond, omstandigheid, willen leren kennen ter wille van een goede communicatie. Maar hoe krijgen we de context helder als er gecommuniceerd wordt tussen volwassene en kind, tussen werkgever en werknemer, tussen directeur en medewerker, leerkracht en leerling? Met andere woorden wat gebeurt er in communicatie in een ongelijke verhouding tussen de sprekers? Is de context dan wel helder te krijgen of gaat één van de sprekers ervanuit die context te kennen? Er zijn veel momenten te bedenken waarbij woorden niet aankomen op dezelfde wijze dan ze bedoeld zijn omdat de context toch anders blijkt bij een van de sprekers of bij beide. Hoe communiceren we dan beter?
We denken in taal en geven gedachten woorden, onze eigen woorden. Met die woorden gaan we communiceren en hopen dat de ander dezelfde betekenis geeft aan de woorden die we gebruiken. Daarvoor moeten we ons realiseren dat als de context waar vanuit iemand spreekt niet gekend wordt, woorden aan betekenis inbinden en het gevoel meer betekenis krijgt in communicatie. Het is daarom nodig om tijdens het praten ook te letten op elkaars houding en gezichtsuitdrukkingen. Zijn we ook nieuwsgierig naar de betekenis daarvan tijdens de communicatie?
Twee voorbeelden
Een jongen staat bij de tafel van zijn juf, maar de juf is druk. Ze laat blijken nu geen tijd te hebben. Maar de jongen heeft wel een prangende boodschap. Hoe moeilijk hij het ook vindt, blijft hij staan wachten tot de juf tijd heeft. Zijn gezicht staat op angst en hij maakt zich klein. Fijn als de juf dan let op de houding van deze jongen en toch even tijd voor hem maakt. Al zegt ze maar, ik heb je gezien, ik kom zo bij je. Ondanks dat er geen woorden waren in deze communicatie, kon de juf aan de houding van de jongen zien dat hij iets belangrijks wilde vertellen.
Moeder en dochter spreken elkaar aan over de mantelzorg die nodig is voor moeder. Het woord mantelzorg roept bij moeder een heel ander gevoel op dan bij de dochter. Mantelzorg ontneemt bij moeder de regie over haar eigen leven, het woord mantelzorg kan als een verstikkende ervaring voelen, als een mantel die in zijn geheel over je heen wordt geslagen. Je kunt geen kant meer op, je kunt niets zelf meer bepalen. De dochter echter wil graag iets van de zorg aan haar moeder teruggeven waar ze zelf zo van heeft genoten in haar jeugd. Het rationele woord mantelzorg roepen emoties op vanuit verschillende achtergronden of contexten.
Woorden worden al gauw te veel in een gesprek als de emotie hoog oploopt. Het gevoel zou leidend moeten zijn in het gesprek over de mogelijk te verlenen zorg en woorden zouden meer een ondergeschikte rol moeten spelen.
Ongelijke relatie
In een communicatieve omgeving waarbij de context (nog) niet helder is door ongelijkheid in de relatie zou het gevoel meer aandacht in het gesprek moeten krijgen. Begrip voor elkaars positie is hier belangrijker dan communicatie. Nieuwsgierig zijn of aan de gebruikte woorden dezelfde betekenis wordt gegeven door de ander is voor een goede communicatie essentieel. Naast elkaar zitten en vertrouwen uitstralen dat het goed komt, zijn dan belangrijker dan woorden. Teruggaan naar het gevoel biedt mogelijkheden om tot de kern te komen wat er echt speelt.
Wat te doen in situaties waarbij communicatieproblemen zijn en taal niet toereikend blijkt om die problemen op te lossen? Als het naar elkaar luisteren om elkaar beter te begrijpen niet leidt tot wederzijds begrip, maar slechts tot verdere verwijdering? Wat dan?
Minder woorden
Zeker als het onderlinge gevoel overduidelijk dichter bij elkaar ligt dan de woorden die gebruikt worden, is letten op lichaamstaal en luisteren naar elkaars gevoel helpend in het leren van elkaars context. En als dat helder is, is het gesprek bijna overbodig geworden. Dan is er met minder woorden al veel meer gezegd.
Over Antoinette en Thérésa:
Met enige regelmaat schrijven wij over de gedachten die wij hebben over taal. We schrijven erover, maar wij nemen onze ideeën ook mee in de praktijk. Dus wil je meer weten over wat wij doen en hoe wij dat doen, dan kun je met ons in contact komen via een bericht op LinkedIn of een reactie onder dit bericht.
Antoinette werkt zelfstandig als schrijver, editor en uitgever van de boeken van Juan y Rosa, Spaans leren op de basisschool. Meer informatie over haar is te vinden op de website van Juan y Rosa en op haar LinkedIn profiel
Thérésa is zelfstandig facilitator, organisatieluisteraar en Mensa Frisdenker. Meer informatie over haar vind je op haar website.
Met Antoinette Gerichhausen praat ik graag over het thema taal en wat ons in die context bezighoud. En af en toe schrijven we daarover. Deze keer over minder woorden en toch meer zeggen.
